De Venetiaanse schilder Bernardo Bellotto (1722-1780) werkte vanaf 1767 tot zijn dood in Warschau. Hij maakte er vele tientallen stadsgezichten voor Stanislas Augustus, de laatste koning van het land. Hoewel schilders de werkelijkheid vaak naar hun hand zetten, was Bellotto betrouwbaar, waar het op architectuur aankomt althans. Zo betrouwbaar dat zijn oeuvre als bron diende bij de wederopbouw van de stad.

Bernardo Bellotto was de neef van Canaletto (1697-1768), een beroemde schilder van Venetiaanse stadsgezichten. Op deze ‘vedute’ gaf Canaletto de stad weer met zijn monumenten, verweerde muren, hun weerkaatsing in het water en een licht bewolkte lucht. Wie de kerk op het schilderij hierboven, de Santa Maria della Salute, vergelijkt met het gebouw in Venetië, zal merken dat Canaletto de architectuur zeer exact weergaf. Deze vaardigheid leerde hij de zoon van zijn zus, de tiener Bernardo, die er veel talent voor bleek te hebben.

In de achttiende eeuw was Venetië al lang over het hoogtepunt van zijn macht. De kunstmarkt was nogal verzadigd en veel kunstenaars trokken weg. Canaletto ging naar Londen en zijn neef vertrok op 25-jarige leeftijd naar de Saksische hoofdstad Dresden, waar hij hofschilder werd en gezichten op stad en platteland maakte. Op het linkerschilderij ziet u de Kreuzkirche. Deze werd in de oorlog tegen Pruisen (1756-1763) beschadigd en uiteindelijk afgebroken, wat Bellotto op het rechterschilderij vastlegde.

Tijdens de oorlog verbleef Bellotto in München. Eenmaal terug was de situatie in de kunstwereld veranderd. Bellotto kon hij niet meer op een betrekking aan het hof rekenen, maar moest lid worden van de nieuw opgerichte Kunst-academie. De ets hierboven, een gezicht op de katholieke Hofkirche, was zijn toelatingsstuk. Men vond zijn stijl echter verouderd en Bellotto dreigde op een zijspoor te komen.

Bellotto vertrok in 1767 opnieuw uit Dresden en wilde, met aanbevelingsbrieven van keizerin Maria Theresia bij zich, als hofschilder bij tsarina Catharina II de Grote in Sint-Petersburg aan het werk. Onderweg kwam hij langs Warschau, waar in 1764 Stanislas Augustus Poniatowski tot koning van Polen en groothertog van Litouwen was gekozen. De vorst bood hem een betrekking en Bellotto besloot te blijven. Het schilderij hierboven stelt de verkiezing van Stanislas Augustus tijdens de Poolse Landdag voor. Frappant is dat de schilder rechtsonder zichzelf heeft afgebeeld, terwijl hij in 1764 nog niet in de stad was. Het is de man in het rood.

Toen Bellotto in 1780 overleed, waren er van zijn hand maar liefst 57 schilderijen in koninklijk bezit, waarvan het grootste deel stadsgezichten op Warschau waren. Het gebouw hierboven is de Casimirkerk, eind zeventiende eeuw gebouwd in opdracht van koningin Maria Casimira als dank dat haar echtgenoot Johannes III heelhuids van het ontzet van Wenen was teruggekeerd. De kerk ziet er nog steeds vrijwel hetzelfde uit, want net als zijn oom Canaletto is Bellotto, wat architectuur betreft, betrouwbaar. Zo betrouwbaar dat dit schilderij is gebruikt bij de wederopbouw van het gebouw. De Casimirkerk was in 1945 namelijk een complete ruïne. Een wetenswaardigheid: de kerk is gebouwd door de Nederlandse immigrant Tylman van Gameren.

Ook bij de herbouw van een huis tegenover het Warschauer koninklijk paleis is Bellotto’s werk gebruikt. Linksboven ziet u het schilderij uit 1778 en rechtsboven een foto van kort voor de oorlog. Ziet u een verschil? In de loop der tijd was er een bouwlaag aan het gebouw toegevoegd. Linksonder wijst de pijl de hoop stenen die in 1945 van het gebouw over was en rechtsonder hoe het er nu uitziet. Bij de herbouw koos men ervoor om het pand terug te brengen in de staat uit de tijd van Bellotto.

Warschau was na de oorlog een grote ruïne. Van het koninklijk paleis stond slechts een kleine wand overeind. In de jaren 1971-1984 werd het heropgebouwd en 22 gezichten op Warschau van Bellotto, waaronder de werken van hierboven, werden weer op de ‘oorspronkelijke’ plaats teruggehangen. Slechts een schilderij dat er ooit hing is verloren gegaan.

Het koninklijk paleis is, net als de Oude Stad van Warschau, na de oorlog herbouwd. Elders in de stad kwam het stalinistische Paleis van Cultuur en Wetenschap te staan. In deze korte video vertellen we u er meer over.