Käthe Kollwitz

Käthe Kollwitz

Haar hart klopte links en ze had een broertje dood aan militarisme. De tekenares, etsster, professor en vooral beeldhouwster Käthe Kollwitz maakte voorstellingen waar alle bourgeois lieflijkheid vanaf geschuurd is, zonder dat ze tot tranentrekkers verworden. ‘Mutter mit totem Sohn’ is er een voorbeeld van. Kollwitz verwerkte het eeuwenoude motief van de pietà (Maria die Jezus beweent) tot een veel algemener beeld. Ze maakte het in 1937-39. In de jaren 1990 kreeg een uitvergrote versie van het beeld een ereplaats in Berlijn (zie onder).

Käthe Schmidt werd in 1867 geboren in Koningsbergen, nu Kaliningrad. Haar vader steunde haar talent en ze volgde een opleiding schilderen in Berlijn, München en Koningsbergen. Na haar huwelijk met de arts Karl Kollwitz in 1891 verhuisde ze naar Berlijn. Het paar kreeg twee zonen van wie de jongste in de Eerste Wereldoorlog zou sneuvelen. Kollwitz’ werk kreeg in de jaren 1890 al aandacht. Vanaf 1910 beeldhouwde ze, wat haar beroemd zou maken. Tussen 1919 en 1933 was zij professor aan de Academie, maar de nazi’s ontsloegen haar. Ze overleed op 22 april 1945.

Het verlies van zoon Peter inspireerde Kollwitz tot het maken van ‘Trauerndes Elternpaar’. De plaats waar het zich bevindt is namelijk bijzonder. De twee granieten beelden staan op de Duitse militaire begraafplaats in het Belgische Vladslo, waar Peter Kollwitz ligt. De vrouw en man zijn dezelfde als op de houtskooltekening hierboven: Käthe en Karl Kollwitz. De beeldhouwster was zelf aanwezig bij de onthulling in het jaar 1932, kort voor de machtsovername van Adolf Hitler.

Veel werk van Käthe Kollwitz is sociaal geëngageerd. Zo maakte ze werk voor het satirische blad Simplicissimus waar ze vooral de arbeidersklasse voorop stelde. Jarenlang werkte ze aan een etsserie over de boerenoorlog van de jaren 1840 en dan vanuit het perspectief van de boeren. De lithografie ‘Brot!’ is een van haar beroemdste: moeders emotie mogen wij invullen. Ze maakte het in 1924 voor het album ‘Hunger’ waarin litho’s van onder meer Otto Dix en Georg Grosz waren opgenomen. De gehele opbrengst ging naar internationale arbeidershulp tegen de honger.

Er zijn in Duitsland maar liefst twee musea aan Käthe Kollwitz gewijd. Het ene staat in Keulen, op de bovenste etage van een winkelcentrum aan de Neumarkt. Het andere net naast de sjieke Kurfürstendamm in Berlijn. Voor haar werk hoeft u niet naar het buitenland. In het Stedelijk Museum in Amsterdam, staat het even onopvallende als krachtige ‘Mütterturm’: onze aanrader.

Daar staat ze dan, ‘Mutter mit totem Sohn’, in de Neue Wache aan het Berlijnse Unter den Linden. Al sinds het in 1818 verrees, is dit gebouw van Karl Friedrich Schinkel een monument voor oorlogsslachtoffers, al dan niet militairen. Bondskanselier Helmut Kohl liet de ruimte in 1993 opnieuw vormgeven en dit is het resultaat. Een uitvergrote versie van Kollwitz’ beeld domineert een sobere ruimte. Ervoor lezen we op de grond ‘Den Opfern von Krieg und Gewaltherrschaft’ oftewel ‘Aan de slachtoffers van oorlog en terreur.

De stad waar Kollwitz woonde en werkte, werd in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd. In Berlijn wordt tot op heden gebouwd aan monumenten die in of kort na de oorlog verloren zijn gegaan. Een daarvan is het Berliner Schloss, de voormalige residentie van de keurvorsten, koningen en keizers. Klik op de bovenstaande foto en kijk onze korte video voor een interessant stukje historische reconstructie.