Zeer veel kunstwerken hebben een politieke uiting. Zeg maar gerust een mer à boire. Binnen dat immense corpus zijn er schilderijen en beelden met een ronduit activistische lading, veelal tegen de keer gemaakt. Picasso woonde in Parijs toen hij van de republikeinse regering van Spanje de opdracht kreeg voor het bovenstaande schilderij. Het bijna acht meter brede doek gaat over het bombardement op de Baskische stad Gernika of Guernica eind april 1937 tijdens de Spaanse Burgeroorlog. De fascistische Spaanse troepen riepen de Duitse Luftwaffe in om het tapijtbombardement uit te voeren. Later zou blijken dat het een oefening was voor nog grootschaligere vernietiging in de Tweede Wereldoorlog. Picasso’s werk kwam te hangen in het Spaanse paviljoen op de Wereldtentoonstelling in Parijs in 1937. En weet u welk land op steenworp afstand zijn paviljoen had? Dat van de daders: Nazi Duitsland.

Subtiel doch duidelijk is het verzet van de van oorsprong Zuid-Afrikaanse schilderes Marlene Dumas tegen de anti-homowetten die onder Vladimir Poetin zijn ingevoerd. In 2014 maakte zij de serie ‘Great Men’ voor een tentoonstelling in Rusland. Ze nam er alleen mannen in op die op mannen vielen, zoals de gevierde componist Piotr Tsjaikovski. Zo liet ze zien dat een consequente uitsluiting van homoseksuelen een kaalslag voor de cultuur zou zijn.

Gabriele Stötzer groeide in de DDR op en maakte kunst die kritisch was op het bewind. Daarvoor ging ze in 1977 zelfs voor een jaar de gevangenis in. De vijftien foto’s hierboven maakte ze daarna, in 1982. Twee vrouwelijke performers wikkelen zichzelf in en aan elkaar vast: een uiting van vrouwelijke underground subcultuur in een cultureel verstikkende staat.

In 2016 maakte Erwin Olaf het werk ‘State Visit’. Het verwijst naar het staatsbezoek van de Iraanse president Rohani aan Italië in datzelfde jaar. De Italiaanse overheid besloot uit zichzelf om antieke naakte beelden d.m.v. dozen aan het zicht te onttrekken op de plekken waar de president zou komen. Erwin Olaf, die een hekel had aan preutsheid en censuur, bedacht een beeld van een naakte man die kijkt naar zijn eigen foto in zo’n kuisheidsdoos.

De publieke ruimte van tal van steden staat vol beelden van Grote Mannen. Sommigen hebben echter daden en woorden op hun cv die het daglicht niet kunnen verdragen. Zo ook koning Leopold II der Belgen van wie in 1873 een beeld bij Antwerpen werd onthuld. De vorst wordt medeverantwoordelijk gehouden voor misdaden tegen de menselijkheid in Congo. Het beeld werd in 2020 meer dan eens beklad en in brand gestoken uit protest tegen het eren van iemand die bloed aan zijn handen heeft. De New Yorkse kunstenaar Kambui Olujimi maakte een serie afbeeldingen van deze gebeurtenis onder de titel ‘Your King is Burning’.